In oktober 2023 verloor België zijn status als blauwtong-vrij land na de vaststelling van het blauwtongvirus serotype 3 (BTV-3) op een schapenbedrijf. Tijdens de zomer van 2024 verspreidde dit serotype zich in een alarmerend tempo door Europa, met meldingen van uitbraken in onder meer Nederland, België, Frankrijk, Duitsland, Luxemburg, Denemarken, Zwitserland, Tsjechië en Groot-Brittannië. Deze uitbraken veroorzaakten aanzienlijke economische schade in de veehouderijsector en legden een enorme druk op schapen-en rundveehouders in de getroffen regio’s.

Begin 2025 blijft de dreiging van een heropflakkering van de blauwtongepidemie BTV-3 groot.

Daarbovenop neemt het risico op de komst van het blauwtongvirus serotype 8 (BTV-8) toe, evenals de dreiging van Epizoötische Hemorragische Disease (EHD), een verwante ziekte die vergelijkbare symptomen veroorzaakt. EHD begon zich sinds oktober 2022 in rap tempo te verspreiden in verschillende Europese landen, waaronder Frankrijk. Hoewel België momenteel nog vrij is van EHD, blijft waakzaamheid cruciaal om de veestapel te beschermen tegen deze snel opkomende dreiging

Gezien de ernst van de situatie heeft België voor 2025 preventieve maatregelen aangekondigd. Een van de belangrijkste stappen is de invoering van verplichte vaccinatiecampagnes om de verspreiding van deze ziekten te voorkomen en de impact op de veehouderijsector te beperken.

Verplichte vaccinatiecampagne 2025

In januari 2025 start de verplichte vaccinatiecampagne tegen BTV en EHD in België voor runderen en schapen.

• Runderen: Alle runderen geboren vóór 1 januari 2025 moeten vóór 1 juni 2025 worden gevaccineerd tegen BTV-3, BTV-8 en EHD, met uitzondering van vleeskalveren.
• Schapen: Alle schapen geboren vóór 1 januari 2025 moeten vóór 1 juni 2025 worden gevaccineerd tegen BTV-3 en BTV-8.

Dieren worden als volledig gevaccineerd beschouwd wanneer ze vóór 1 juni 2025 alle basisvaccinaties hebben gekregen en deze geregistreerd zijn in Sanitel.

Meldingsplicht

Vanaf 15 januari 2025 wordt de meldingsplicht voor Blauwtong en Epizoötische Hemorragische Disease opnieuw van kracht voor diersoorten die gevoelig zijn voor deze ziektes. Dit houdt in dat veehouders bij een vermoeden van blauwtong of EHD een dierenarts moeten contacteren.

De dierenarts zal, indien hij of zij ook een verdenking van blauwtong of EHD heeft, bloedstalen afnemen voor verdere diagnostiek. Deze stalen moeten worden geanalyseerd met een PCR-test om de aanwezigheid van het virus te bevestigen of uit te sluiten.

In Vlaanderen dienen de bloedstalen te worden opgestuurd naar DGZ (Diergezondheidszorg Vlaanderen), dat verantwoordelijk is voor de uitvoering van de analyse en verdere opvolging.

Wat is blauwtong?

Blauwtong is een virale ziekte die voornamelijk schapen en runderen treft, maar ook andere gedomesticeerde en wilde herkauwers kunnen ermee besmet raken. De ziekte wordt niet van dier op dier wordt overgedragen en vormt geen risico voor de gezondheid van mensen.

Toch kan blauwtong aanzienlijke schade toebrengen aan veehouderijen. De verspreiding van het blauwtongvirus gebeurt uitsluitend via de beet van besmette knutten, kleine bloedzuigende muggen die fungeren als vectoren. Hoewel schapen en runderen de primaire slachtoffers zijn, kunnen andere diersoorten incidenteel worden besmet met het blauwtongvirus. Dit bleek duidelijk tijdens de uitbraak in Nederland in 2023, toen naast herkauwers ook twee honden positief getest werden op het virus.

Wat is Epizoötische Hemorragische Disease?

Epizoötische haemorrhagic disease (EHD) is een ernstige virale infectie die veel overeenkomsten vertoont met blauwtong. Net als bij blauwtong wordt het EHD-virus niet direct van dier op dier overgedragen, maar verspreid het zich via knutten. De ziekte treft voornamelijk runderen en (wilde) hertachtigen, waarbij de symptomen ernstig en soms zelfs fataal kunnen zijn.

Andere herkauwers, zoals geiten en schapen, vertonen doorgaans weinig tot geen symptomen en lijken minder gevoelig voor het virus. Dit maakt de ziekte echter niet minder zorgwekkend, aangezien EHD aanzienlijke economische schade kan veroorzaken in de veehouderij en een bedreiging vormt voor de gezondheid van wilde populaties.

Knutten (Culicoides)

Blauwtongvirussen kwamen oorspronkelijk alleen voor in regio’s waar hun vectoren, de knutten, konden gedijen dankzij gunstige klimatologische omstandigheden. Deze omstandigheden, zoals tropische en subtropische klimaten, kenmerken zich door hoge temperaturen en voldoende vochtigheid het hele jaar.

In 1998 veranderde het verspreidingspatroon van blauwtong echter ingrijpend. Het virus breidde zich uit naar het volledige Middellandse Zeegebied en drong vervolgens verder noordwaarts door, tot aan Noordwest-Europa en zelfs Scandinavië. Aanvankelijk werd gedacht dat klimaatverandering verantwoordelijk was voor deze uitbreiding, doordat hogere temperaturen de migratie van tropische knutten soorten naar noordelijker gebieden mogelijk maakten. Later onderzoek toonde echter aan dat het blauwtongvirus zich had aangepast door andere soorten vectoren te gebruiken. Deze bevinding vergroot de bezorgdheid dat het virus in gematigde streken, zoals Noordwest-Europa, succesvol kan overwinteren.

In november 2022 werd voor het eerst in Europa een uitbraak van epizoötische hemorragische ziekte (EHD) vastgesteld, bij runderen op verschillende bedrijven op de Italiaanse eilanden Sardinië en Sicilië. Net als het blauwtongvirus kwam het EHD-virus oorspronkelijk vooral voor in warmere regio’s, zoals Noord-Afrika, Australië en Azië. De overdracht van EHD vindt uitsluitend plaats via knutten (Culicoides-soorten), dezelfde vectoren die verantwoordelijk zijn voor de verspreiding van blauwtong.

Volwassen knutten zijn het meest actief van zonsondergang tot zonsopgang, met een piekactiviteit tussen april en oktober. Bij milde temperaturen en voldoende vochtigheid kan deze actieve periode echter verlengd worden. Knutten gedijen het beste in vochtige omgevingen met organisch materiaal, zoals plassen, poelen en langzaam stromend water – ideale omstandigheden voor hun voortplanting.

Bij temperaturen onder de 10°C worden knutten minder actief, maar besmette eitjes of larven kunnen de winter overleven. In de lente ontwikkelen deze zich tot volwassen, besmette knutten, die nieuwe dieren kunnen infecteren.

Let wel op: Zowel blauwtong als EHD kunnen niet alleen worden overgedragen via actieve vectoren, zoals knutten, maar ook via passieve vectoren, zoals injectienaalden die hergebruikt worden in de veehouderij. Dit onderstreept de noodzaak van strikte hygiënische protocollen en het gebruik van afzonderlijke naalden bij het vaccineren of behandelen van dieren.

Blauwtong: ziektebeeld en symptomen?

Blauwtong is een virale ziekte die herkauwers, zoals schapen, geiten en runderen, treft. Schapen zijn echter het meest gevoelig voor deze aandoening. Hieronder volgt een overzicht van de belangrijkste symptomen per diersoort:

Symptomen bij schapen:

• Koorts
• Letsel, ontstekingen, blaasjes in de muil
• Overmatig speekselen
• Gewichtsverlies
• Gezwollen tong, soms met een blauw verkleuring
• Manken
• Zwelling ter hoogte van de kop
• Longontsteking
• Bij drachtige dieren: abortus of de geboorte van misvormde lammeren

Bij schapen verloopt de ziekte vaak ernstig. Zonder behandeling overlijden ze meestal binnen de 8 tot 10 dagen, maar sommige dieren overleven en herstellen langzaam.

Symptomen bij runderen en geiten:

• Gedaalde melkproductie
• Onvruchtbaarheid
• De symptomen die bij schapen voorkomen, kunnen ook optreden bij runderen en geiten, maar doorgaans in mildere vorm.

Differentiaal diagnose: Bij het vaststellen van blauwtong moeten andere aandoeningen worden uitgesloten zoals: EHD, Boosaardige catarraal koorts (BCK), mond-en-klauwzeer, fotosensibilisatie, boviene virale diarree (BVD) en Ecthyma.

Blauwtong vraagt om een snelle en juiste diagnose om de impact op het dier en de kudde te beperken. Raadpleeg bij symptomen direct een dierenarts.

Ziektebeeld EHD?

Epizoötische hemorragische ziekte (EHD) treft voornamelijk runderen en wilde hertachtigen. Geiten en schapen vertonen daarentegen weinig tot geen symptomen.

Het EHD-virus beschadigt de binnenwanden van kleine bloedvaten, wat kan leiden tot vochtophoping, bloedingen en zweren. De ziekte vertoont symptomen die sterk lijken op die van blauwtong:

• Koorts
• Verminderde eetlust (anorexie)
• Kreupelheid
• Letsels in de mondholte en rond de neus
• Ademhalingsproblemen

Bij runderen kunnen bijkomende problemen optreden, zoals voorplantingsproblemen en een verminderde melkproductie. Sterfte bij runderen komt echter zelden voor (< 1%).

Bij hertachtigen kan de ziekte ernstige vormen aannemen. De morbiditeit en mortaliteit kunnen oplopen tot 90%, waarbij het sterftecijfer onder peracuut en acute gevallen 25-50% kan bedragen. Schapen en geiten vertonen doorgaans geen klinische symptomen.

Differentiaal diagnose bij runderen: Bij EHD moet in de differentiaaldiagnose onder meer gedacht worden aan: Blauwtong, mond-en-klauwzeer, Boosaardige catarraal koorts (BCK), Zonnebrand, Bovien virale diarree-mucosal disease (BVD-MD), Infectieuze rhinotracheïtis (IBR), Bovine respiratory disease (BRD), …

Preventie en behandeladvies voor blauwtong & EHD

Er zijn geen specifieke behandelingen beschikbaar voor blauwtong en EHD. De zorg voor getroffen dieren richt zich voornamelijk op symptomatische behandeling, met als doel het welzijn en comfort van de dieren te optimaliseren. Mogelijke behandelingsopties omvatten:

• Pijnstillers en ontstekingsremmers: Deze middelen worden toegediend om pijn te verlichten en ontstekingen te verminderen.
• Corticosteroïden: Bij ernstige acute ontstekingen en oedeem, bijvoorbeeld ter hoogte van de neus, kan een eenmalige behandeling met corticosteroïden zoals dexamethason effectief zijn. Let op: niet bij drachtige dieren.
• Antibiotica: Indien er secundaire bacteriële infecties optreden, kunnen antibiotica noodzakelijk zijn om verdere complicaties te voorkomen.
• Stressreductie: Het is belangrijk om de stress voor de dieren te minimaliseren.
• Smakelijk voer en schoon drinkwater: Zorg voor aantrekkelijk voedsel en voldoende vers water om de dieren goed gehydrateerd en gevoed te houden. Bij onvoldoende vochtinname kan vocht worden toegediend via een infuus of door te drenchen
• Weerstand ondersteunen: aan de hand van supplementen en/of vitaminepreparaten

In ieder geval bij blauwtong als EHD geldt: “Voorkomen is beter dan genezen”.

• Vaccinatie kan helpen om dieren te beschermen tegen de ziekte en de verspreiding van het virus verminderen.
• Het is ook essentieel om knutten zoveel mogelijk te weren. Dit kan door dieren permanent op te stallen of ze op te stallen tijdens de uren dat knutten het actiefs zijn, namelijk tussen zonsondergang en zonsopgang. Het gebruik van mechanische overdrukventilatie in de stallen kan het risico op contact met knutten verder verkleinen. Gebruik Herbavita’s Rumibloc Repello, om insecten zoals onder meer knutten op afstand te houden.
• Immuniteit versterken: Een sterke immuniteit bij schapen en runderen is van groot belang, vooral in periodes van verhoogde stress of ziekte. Micronutriënten zoals vitaminen en mineralen spelen hierbij een cruciale rol. Ze zorgen ervoor dat het lichaam van het dier voldoende weerstand heeft tegen schadelijke invloeden. Plantenextracten en kruiden kunnen daarnaast een natuurlijke ondersteuning bieden voor de immuunfunctie. Door deze elementen te combineren, wordt de weerstand en het herstelvermogen van dieren aanzienlijk versterkt, met name tijdens stressvolle periodes of wanneer de gezondheid onder druk staat.

Herbavita biedt een reeks specifieke supplementen aan om de immuniteit bij herkauwers extra te ondersteunen zoals onder meer:

• Herbacid Koe en Herbacid Vleesvee: Ideaal voor rundvee, met een combinatie van plantenextracten en voedingsstoffen die de weerstand ondersteunen en het herstel bevorderen.
• Vitachoc Boost en Vitachoc E100+SE50: Veelzijdig supplementen die geschikt zijn voor rundvee, geiten en schapen. Het bevatten een krachtige mix van vitaminen, sporenelementen en antioxidanten die dieren een snelle en effectieve boost geven, vooral in kritieke momenten zoals vaccinaties of plotselinge stressvolle situaties.
• Herbamin assortiment: Vitamine- en mineralenmengsels die de weerstand ondersteunen.

Het toedienen van deze supplementen op strategische momenten, zoals bij vaccinatie of andere stressvolle omstandigheden, kan de veerkracht van dieren aanzienlijk verbeteren

Dit zorgt er niet alleen voor dat ze beter bestand zijn tegen externe uitdagingen, maar het draagt ook bij aan de algehele effectiviteit van vaccinaties en andere preventieve gezondheidsmaatregelen.

Herbavita biedt advies op maat van jouw bedrijf. Klik hier om een vrijblijvend gesprek aan te vragen met onze deskundige adviseurs. 

Emilie, dierenarts

Regulatory Affairs Officer – Veterinary Surgeon